The word of rūznāme means diary in the Persian language. In the historical records it refers to special diaries written by the secret clerks of Ottoman sultans. Apart from that there are various different types of rūznāmes. In some rūznāmes were described repetitious behaviors that they are a suitable or an unsuitable for each day of the week or month. This article aims to investigate a manuscript named “The Book of Rūznāme” contains suitable and unsuitable behaviors for each day of (...) month. (shrink)

Raciolinguistics reveals the central role that language plays in shaping our ideas about race and vice versa. The book brings together a team of leading scholars-working both within and beyond the United States-to share powerful, much-needed research that helps us understand the increasingly vexed relationships between race, ethnicity, and language in our rapidly changing world. Combining the innovative, cutting-edge approaches of race and ethnic studies with fine-grained linguistic analyses, authors cover a wide range of topics including the struggle over the (...) very term "African American," the racialized language education debates within the increasing number of "majority-minority" immigrant communities in the U.S., the dangers of multicultural education in a Europe that is struggling to meet the needs of new migrants, and the sociopolitical and cultural meanings of linguistic styles used in Brazilian favelas, South African townships, Mexican and Puerto Rican barrios in Chicago, and Korean American "cram schools" in New York City, among other sites. Taking into account rapidly changing demographics in the U.S and shifting cultural and media trends across the globe--from Hip Hop cultures, to transnational Mexican popular and street cultures, to Israeli reality TV, to new immigration trends across Africa and Europe--Raciolinguistics shapes the future of scholarship on race, ethnicity, and language. By taking a comparative look across a diverse range of language and literacy contexts, the volume seeks not only to set the research agenda in this burgeoning area of study, but also to help resolve pressing educational and political problems in some of the most contested raciolinguistic contexts in the world. (shrink)

We consider several subtle aspects of the theory of neutrino oscillations which have been under discussion recently. We show that the S-matrix formalism of quantum field theory can adequately describe neutrino oscillations if correct physics conditions are imposed. This includes space-time localization of the neutrino production and detection processes. Space-time diagrams are introduced, which characterize this localization and illustrate the coherence issues of neutrino oscillations. We discuss two approaches to calculations of the transition amplitudes, which allow different physics interpretations: (i) (...) using configuration-space wave packets for the involved particles, which leads to approximate conservation laws for their mean energies and momenta; (ii) calculating first a plane-wave amplitude of the process, which exhibits exact energy-momentum conservation, and then convoluting it with the momentum-space wave packets of the involved particles. We show that these two approaches are equivalent. Kinematic entanglement (which is invoked to ensure exact energy-momentum conservation in neutrino oscillations) and subsequent disentanglement of the neutrinos and recoiling states are in fact irrelevant when the wave packets are considered. We demonstrate that the contribution of the recoil particle to the oscillation phase is negligible provided that the coherence conditions for neutrino production and detection are satisfied. Unlike in the previous situation, the phases of both neutrinos from Z 0 decay are important, leading to a realization of the Einstein-Podolsky-Rosen paradox. (shrink)

Lifestyles are evidence for the influence of systems, cultures and civilisations within various societies. In view of that, all systems of thought aim to maintain certain ways of living in citizens to implement their ideals. Furthermore, if societies do not accept the lifestyles introduced by such systems, their intellectual foundations and values are rejected. In this regard, the Islamic lifestyle does not imply giving up all pleasures and blessings, but it takes on a divine colour to all pleasures. The objective (...) of this study was to investigate the relationship between religious lifestyle and social health among 1000 Muslim teachers working in Kuala Lumpur, Malaysia, over a period of six months, in 2020-21. Utilising the simple random sampling method, 278 teachers were thus selected as the statistical sample and then completed some questionnaires on Islamic lifestyle and social health. Data analysis was also performed using the structural equation modeling (SEM) in the Linear Structural Relations (LISREL) statistical software package. The results demonstrated a significant positive correlation between Islamic lifestyle and social health (p = 0.58, t = 6.84). CONTRIBUTION: The study results showed the importance of Islamic lifestyle in improving teachers' social health. (shrink)

Mesenchymal stem cells (MSCs) are present in fat tissues throughout the body, yet little is known regarding their biological role within epidural fat. We hypothesize that debridement of epidural fat and/or subsequent loss of MSCs within this tissue, disrupts homeostasis in the vertebral environment resulting in increased inflammation, fibrosis, and decreased neovascularization leading to poorer functional outcomes post‐injury/operatively. Clinically, epidural fat is commonly considered a space‐filling tissue with limited functionality and therefore typically discarded during surgery. However, the presence of MSCs (...) within epidural fat suggests that itis more biologically active than historically believed and may contribute to the regulation of homeostasis and regeneration in the dural environment. While the current literature supports our hypothesis, it will require additional experimentation to determine if epidural fat is an endogenous driver of repair and regeneration and if so, this tissue should be minimally perturbed from its original location in the spinal canal. Also see the video abstract here https://youtu.be/MIol_IWK1os. (shrink)

Genel olarak İslam düşüncesini özel olarak da fıkıh düşüncesini derinden etkileyen isimlerden biri de hiç şüphesiz Kâdî Abdülcebbâr’dır (öl. 415/1025). Hayatının çoğu hicrî 4./11. yüzyılda geçen ve Basra Mu’tezilesi’nin Cübbâî’lerden sonra en önemli temsilcisi olan Abdülcebbâr, hem kelam hem de fıkıh usûlü alanındaki eserleriyle sadece Mu’tezilî çevrelerde değil Sünnî muhitlerde de çığır açıcı bir âlim olarak görülmüştür. Birçok Sünnî usûlcünün ortak kanaatine göre İmam Şâfiî’den sonra fıkıh usulü alanındaki en önemli isimlerden biri Abdülcebbâr’dır. Teoloji ve metodoloji alanlarında bu denli etkili (...) olan Kâdî Abdülcebbâr’ın amelî hayatını hangi sistematik çerçevede sürdürdüğü ve öğrenciliği sırasında benimsemiş olduğu Şâfiî mezhebine bağlılığını devam ettirip ettirmediği merak konusu olmuştur. İlgili literatürde Kâdî Abdülcebbâr’ın hayatı boyunca Şâfiî mezhebini benimsediği iddiası çokça dillendirilmiştir. Öyle ki Şâfiî fakihlerin tanıtıldığı tabakât eserlerinde Abdülcebbâr’a bir Şâfiî olarak yer verilmiştir. Günümüze kadar devam eden bu anlayış akademik çalışmalarda da devam eden bir kabul halini almıştır. Acaba gerçek böyle midir? Bu sorunun peşine düşen elinizdeki araştırma, şu adımlarla konuyu incelemiştir: Önce Kâdî Abdülcebbâr’ın fıkıhta takip ettiği yol ile ilgili olarak literatürde zikredilen iddialar sergilenmiş, ardından Abdülcebbâr’ın Mu‘tezile usûlündeki konumu ortaya konmuştur. Mu’tezilî bir âlimin benimsediği iddia edilen mezhebin kurucu imamının yani Şâfiî’nin (öl. 204/820) Mu‘tezile’ye olan mesafesi ve hatta onunla mücadelesine değinildikten sonra Kâdî Abdülcebbâr’ın İmam Şâfiî’nin meşhur usûl görüşlerine muhalif tavırları tespit edilmiştir. Abdülcebbâr’ın usûl görüşlerini İmam Şâfiî’nin usûl görüşleriyle mukayese ederek ilerleyen işbu araştırma, onun amelî sahada Şâfiî mezhebini benimsemiş olduğu iddiasının çok isabetli olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Mukayeseyi, Şâfiî usûl düşüncesinin en ayırt edici 6 (altı) meselesi üzerinden yürüten araştırma Abdülcebbâr’ın İmam Şâfiî’ye ve Şâfiî usûlcülere açıkça muhalefet ettiğini göstermektedir. İslam hukuk metodolojisinin en önemli tartışma konuları arasında yer alan bu altı mesele şunlardır: Kur’ân ve Sünnet’in birbirilerini nesh edip edemeyeceği, Peygamber’den nakledilen söz ve fiillerin kabulünün ön şartı olarak bunların Kur’an’a arzı yani delil olabilmesi için Kur’an’ın ilgili düzenlemesiyle uyumlu olup olmadığının tespiti hususu, kıyas sonucu ulaşılan hükmü bir gerekçeye dayanarak terk edip başka bir hüküm koymak demek olan istihsân, çözüm bekleyen yeni meselenin iki veya daha fazla asla/makîsün aleyhe birden benzemesi halinde birçok açıdan en çok benzediği düşünülen aslı dikkate alarak söz konusu yeni meseleye bu aslın hükmünü vermek demek olan şebeh kıyası, mefhûmu’l-muhâlefenin yani bir sözün ters anlamının o sözdeki meselenin tam tersi olup hükmü belirtilmeyen meseleye aktarımı anlamına gelen karşıt kavram kanıtının sahih bir istidlal sayılıp sayılmaması ve emir kipinin hangi anlama geleceği konusu. (shrink)

The article analyzes the views on the philosophy of Azerbaijan Enlightenment, the famous Azerbaijani historian of philosophy of the XX century, Enver Mirzekulievich Akhmedov (1920-1984). E.Akhmedov was one of the first scientists who studied the Azerbaijan philosophy of enlightenment in stages and systematically. He briefly referred to the legacy of almost every author, thoroughly studied by him during the period of Azerbaijan Enlightenment. E.Akhmedov managed to create a general philosophical picture of the era of enlightenment in Azerbaijan, (...) which was formed from the beginning of the XIX century and went through a difficult path of development until the 20s of the XX century. Despite the fact that in his works on the history of philosophy he tried to preserve scientific objectivity as much as possible, there is an ideological line of that time in his legacy, which is observed among most of our scientists who conducted research in the field of social sciences during the Soviet period. This moment makes it impossible, without a critical approach, to comprehend within the framework of the modern scientific paradigm, the rich legacy of E.Akhmedov and other historians of philosophy of the Soviet era. The obligatory Marxist-Leninist line of the Soviet era, the search for materialism and atheism in every period and thinker of the history of philosophy, unfortunately, undermines the scientific objectivity of research at this stage. The interpretation of such factors in the legacy of E.Akhmedov and our other scientists, based on scientific and philosophical critical analysis, allows the works of our historians of philosophy of the Soviet period to remain relevant in our time. (shrink)

This paper discusses the character education in Kitab Adab al-‘Alimwa al-Muta’allim, written by one of the founders of largest Muslim organization in Indonesia, Nahdlatul Ulama, Kyai Hasyim Asy’ari as a form of social piety. This book has provided a comprehensive and constructive way of character education which integrates Islamic values with various religious texts. Character education which includes and complements a broad range of educational approaches such as social-emotional learning and civic education shares a commitment to help people become responsible (...) and contributive citizens. Meanwhile, pesantren have taught and built strong characters of the santri in the forms of rabbaniyah, insaniyah, wasathiyyah and waqi’iyyah characters. Therefore, pesantren -based character education the book described is a key element to nurture Muslims’ good habits. This paper shows that the book can be an answer for Indonesia’s contemporary multi-dimensional crises, such as radicalism and terrorism. (shrink)

Al-ʽĀmirī’s Chapters on Metaphysical Topics are an impressive example of the fusing of Greek Neoplatonism with Islamic Theology. Being a paraphrase of the Proclean Elements of Theology , they provide a better understanding of the tradition of the Liber de Causis in Arabic.

On Islamic ethics and conduct of life as a moslem.

This article demonstrates that Ibn Sīnā’s theory of experience (taǧriba) requires a cross-reference between logic and psychology. Following the Basran linguistic tradition, he paraphrases derived names (ism muštaqq) into the li-x y formula: for example, ʿālim (“knowing”) is paraphrased into lahu ʿilm (“an act of knowing belongs to him”). His theory of experience employs this formula for arranging observed phenomena into a certain form of a syllogism and describing functions of the brain’s inner senses. Ibn Sīnā arranges observed phenomenon into (...) the li-x y formula or the proposition of which a predicate is a derived name of y. Meanwhile, he holds that the sense of recollection is involved in the process of experience. Recollection is an inner sense of the brain, which preserves maʿnā perceived by the sense of estimation. Estimation means to perceive maʿnā (y) that inheres in a subject (x), and to make a judgment about x based on y. Thus, in this process, the analysis of derived names arranges observed phenomena into a rational order, and the inner sense establishes the causation between apprehension and logical assertion. The article concludes by discussing the relation of this philosophy to medicine. (shrink)

Muʻtazilite thinkers put forward the first systematic ideas for the relationship of essence and attributes, one of the most fundamental and complicated issues of Islamic theology, and comprehensive explanations to the question of God’s names. Although almost all the thinkers agreed on uṣūl al-khamsa, they differed in their approach to the principle of unity (tawḥīd). ‘Abbād b. Sulaymān, who lived in the period when these approaches emerged, is a scholar who reveals his distinctive view of God’s names and attributes in (...) which heslightly differs from his contemporaries such as Abu al-Hudhayl al-‘Allāf, Mu‘ammar b. ‘Abbād al-Sulamī and Ibrāhīm b. Sayyār al-Naẓẓām from the Basran Muʻtazila, by his extreme opinions on the Muʻtazilite principle of tawḥīd. He is one of thefour principle thinkers who presented original opinions in the early Basran Muʻtazila. Also he is the only known student of Hishâm al-Fuwaṭī and constitutes the last major circle of this tradition of knowledge that ended after him. This article aims to reveal the relationship between essence and attributes, the names and attributes of God in a holistic and systematic way in the thought of ‘Abbād b. Sulaymān. Unfortunately, his works have not survived to the present day and has not received the attention he deserves. Since his views were scattered in the classic books, our study was focused primarily on these classical sources. The modern literature was not ignored, either. The relevant records, analysis and criticism were re-contextualized. According to ‘Abbād b. Sulaymān, the view that “Allah is a thing” is the same with the view that “Allah is other (ghayr)”, he draws attention to a definite distinction between Allah and human beings. In his thought about the relationship between Allah and space, he rejects the idea that God could be related to space or anything spatial in order to refrain from an anthropomorphic conception of God. In the case of visibility (ru’ya) of Allah, he radically opposes the idea of “seeing Allah with the heart,” which was adopted by the majority of the Muʻtazila. He tries to solve the issue in his own terms by avoiding the terms essence (dhāt) and nafs in the relationship between God’s essence and His attributes. He reveals a unique classification of names and thus adopts the method of analogy. He does not accept essential attributes as the majority of the Mu’tazila did. On the other hand, he tacitly accepts that Allah’s names have their own meanings in a way that they are not merely words (aqvāl). By a true comparison or perfect analogy (fī ḥaqīqati’l-qıyās), while he rejects that God is ālim, qadīr etc., he tries to ground that human beings is ālim, qadīr etc. He does not admit that God is eternally samʻi and baṣīr. Without interpreting samʻi as His knowledge or baṣīr as His power, he accepts that each name has a distinctive functionality. He rejects the assumption that God knows conditionally. Regarding the issue of whether living beings are in the knowledge of Allah before they exist, it makes a dual distinction: “a direction that can be subject to the eternal knowledge” and “the direction in which it actually came to existence”. Because of his view of non-existent and creatures, Ibn al-Rāwandī and modern resources refer the view of the eternity of objects to him. However, when the relevant records are examined, it is seen that this claim is not valid. According to ‘Abbād, Allah is capable of creating possible things that he knows, although He does not create impossible things that he knows, even though He is capable of creating them potentially (bi-al-quwwa). Allah has not created evil, neither literally nor figuratively; so much so that He created only man, not faith and unbelief. It is not possible to talk about any good that he did not create. He defends the createdness of the Qur’an (Khalq al-Qur’ān) by saying that the Qur’ān was created of accidents. About God’s names, he states that God has the names indicating His relationship to the universe. He does not accept that in eternity He is a willing agent, creator etc. However, he also does not accept the otherwise. He emphasizes that creation is reserved only for Allah. On the other hand, according to him, Allah creates without secondary causes and thus does not create things for a specific purpose. Regarding the revealed attributes (or informative attributes, khabarī), he recites these expressions only when reading of the Quran.He states that these expressions should not be used for Allah under any circumstances. He avoids naming Allah as wakīl, kafīl, laṭīf, kā’in, fard and mutakallim as he says that the name wāḥid should be used only for praising Him. (shrink)

Ortaçağ İslam Dünyasında yöneten ve yönetilenler arasındaki bağı âlimler sağlamaktaydı. Sultan ve emirin halka adaletle muamele etmesini, Kuran-ı Kerim ve Sünnet-i Şerife göre yaşamasını ve toplumsal hayatı düzenlemesine yardımcı olurdu. Zaman içerisinde yöneticilerde görülen kusurların ortaya konulmasına yönelik çözüm önerileri sunan âlimler, eserler kaleme almaya başlamış ve bu eserlere siyasetname ve nasihatname denilmeye başlanmıştır. Bu eserlerden bazıları gayet hacimli olup sultana arz edilmekteydiler. Bazısı ise risale şeklinde ve daha kısa yazılarak toplumun huzurunu bozan veya toplumda çok acil çözülmesi gereken unsurları (...) ihtiva etmekteydi. Selçukluların XI. Yüzyıldan itibaren İslam Dünyasına geniş bir hâkimiyet sahası oluşturmaları üzerine siyasetname telifi artmıştı. XIII. Yüzyıl hadis âlimlerinden Ziyâeddin el-Makdîsî’nin yaşadığı Eyyubiler Dönemine kadar bu eser yazım türü yaygınlık kazanmıştır. El-Makdisî, Dimaşk Eyyubî meliki el-Melikü’l-Eşref Musâ’nın düşkün bir hayat sürmesi üzerine özellikle toplumda bozulmalar meydana gelmesi ve devlet yönetiminde zaafa düşülmesi gibi sebeplerle bir nasihatname yazmış ve halkın üzerindeki olumsuz etkileri azaltmayı gaye edinmiştir. Nasihatname sultanın konumuna uygun, yumuşak bir dille ve nazik bir üslupla kaleme alınmış olup eserde ayet ve sahih hadislere yer verilmiştir. (shrink)

Māturīdism is an Ottoman identity and this identity was not limited, as is commonly believed, to the last period of the Empire. It maintained its formal existence throughout the Ottoman history. Nevertheless, the context in which the Māturīdism was located or with which it was associated changed in the course of time. In the early period when the eclectic way of thinking was dominant, Māturīdism as a creed was apparent mainly in the jurists whose ascetic identity was prominent and partly (...) in the mystical currents that were essentially continuations of Yasawiyya. At this point, the Bukhara-centered Ḥanafī legal literature played a distinctive role. At the time of Meḥmed II and in the following period during which the philosophical kalām dominated the scene, the Māturīdism was relatively passive and was in search of a position against the Ash‘arism. The new Rāzian paradigm of thought that began to be felt strongly in the Ottoman lands with Meḥmed II as an attempt of integration into the global circulation of knowledge prevented to a certain extent the visibility of Māturīdism. However, even in this period, Māturīdism was remarkably reflected in the muqaddimāt-i arba‘a literature which was directly sponsored by Meḥmed II. The tradition of philosophical kalām in the Ottoman scholarship, just when it was about to yield significant results, was interrupted due to the struggle against the Ṣafawids. Transformation of this political tension, at the same time, into a fight against Shiism also brought about a constriction in the religious thought of the Ottomans. Shiism and its all other variants were bitterly attacked under the main heading of Rāfiḍa. Unfortunately such a refutational approach proved a boomerang and returned in time striking the Ottoman Ṣūfīs who stood near the line of the Ardabil Shrine before its Shiitization. Ḥanafī fatwā literature was used extensively in the refutation texts against Ṣafawids. This brought to the fore at first the Ḥanafite and then the Māturīdite identity. This paper attempts to analyze this changing emphasis on Māturīdism in the Ottoman period and the political and intellectual factors that supported and nourished it. -/- SUMMARY It can be argued that the debates around Ash‘arism and Māturīdism in the Ottoman period and the resulting meant more than attempts of the members of the two sides to understand each other and that Māturīdism, particularly from the 16th century onwards, was gradually brought fore as the identity of Ottomans. In fact, this identity was not limited, as is commonly believed, to the last period of the Empire; it maintained, in form, its existence throughout the Ottoman history. Nevertheless, the context in which the Māturīdism was located or with which it was associated changed in the course of time. In the early period when the eclectic way of thinking was dominant, Māturīdism as a creed was apparent mainly in the jurists whose ascetic identity was prominent and partly in the mystical currents that were essentially continuations of Yasawiyya. At this point, the Bukhara-centered Ḥanafī legal literature played a distinctive role. At the time of Meḥmed II and in the following period during which the philosophical kalām dominated the scene, the Māturīdism was relatively passive and was in search of a position against the Ash‘arism. In this period, Ottoman scholars still embraced the Māturīdī-Ḥanafī line in their theological views. Ḫiḍir Beg’s al-Qaṣīda al-Nūniyya, and al-Khayālī’s commentary upon it, and the commentary written by Aḥmad b. Oġuz Dānishmand al-Aḳshahrī on al-I‘timād of Abū al-Barakāt al-Nasafī were the most noticeable Māturīdite texts from that time. Besides, al-Khayālī’s supercommentary (ḥāshiya) upon the commentary of al-Taftāzānī written on al-‘Aqā’id of Najm al-Dīn ‘Umar al-Nasafī was also of central importance. However, the new Rāzian paradigm of thought that began to be felt strongly in the Ottoman lands with Meḥmed II as an attempt of integration into the global circulation of knowledge prevented to a certain extent the visibility of Māturīdism. But, this should not be taken to mean that Māturīdism lost its ground of existence. That the Ash‘arite works produced in this new paradigm were transferred to and fully integrated in the madrasa curriculum was not because they were Ash‘arite texts but because they were the most original and highest achievements of the philosophical theology. These texts that aimed at combining all fields of knowledge on a single platform, despite the Ash‘arism they included, constituted the peak of the Islamic thought of the time. In the preference of these texts, the fact that the Māturīdī tradition generally stood, in course of time, distant to the philosophy and chose to continue the kalām in the classical line also played a role. Māturīdī theologians Muḥammad b. Ashraf al-Samarqandī, partly, but Ṣadr al-Sharī‘a al-Maḥbūbī, to a greater extent, were notable exceptions to this general Māturīdī tendency. These figures were theologically Māturīdite, but their framework of producing discourse was the combination of philosophy and kalām as with their Ash‘arī counterparts. Therefore, Ṣadr al-Sharī‘a’s criticism of Fakhr al-Dīn al-Rāzī, and through him, of against the Ash‘arism in the context of muqaddimāt arba‘a was wholeheartedly supported by the Ottoman ulama. Even it was Meḥmed II who sponsored the debates regarding muqaddimāt arba‘a. The works written by such scholars as Muṣliḥ al-Dīn al-Kastallī, al-Ṣamṣūnī, ‘Alā’ al-Dīn al-‘Arabī, Mollā ‘Arab al-Anṭākī, Khaṭībzāde, Sa‘dī Chalabī during his and his son Bāyazid II’s reigns were the supercommentaries written upon the related chapter of al-Talwīḥ, al-Taftāzānī’s commentary on Ṣadr al-Sharī‘a’s al-Tawḍīḥ where the former responded to the criticism of the latter from an Ash‘arī point of view. The Ottoman ulama, in their workswere forced to choose between the two scholars and they mostly supported Ṣadr al-Sharī‘a and Māturīdism. The tradition of philosophical kalām in the Ottoman scholarship, just when it was about to yield significant results, was interrupted due to the struggle against the Ṣafawids. Transformation of this political tension, at the same time, into a fight against Shiism also brought about a constriction in the religious thought of the Ottomans. The reflex of of identifying oneself through ‘the other’ made, to a certain extent, the theological and philosophical debates regarding faith meaningless, and gradually gave the Ottoman Sunnism a doctrinal and political tone. In such a context, the Ottomans’ paradigm of producing thought in line with the philosophical kalām began to lose its function, and, the focus of scholarhsip shifted; Shiism with its all variants were began to be bitterly attacked under the main heading of Rāfiḍa. When the refutation texts composed from the reign of Bāyazid II onward to criticize the Ṣafawids are chronologically analyzed, it is seen that the contents of the texts evolved from criticism of Rāfiḍa to criticism of Sūfism. Ḥanafī fatwā literature was used extensively in these refutations. So the fatwās issued against Rāfiḍa and Ṣūfīs in malāmatī line in earlier centuries in different contexts for different reasons were employed to criticize the new opponents. This caused two important results: First, such an approach proved a boomerang and returned in time striking the Ottoman Ṣūfīs who stood near the line of the Ardabil Shrine before its Shiitization. Ḫalwatīs, Bayrāmīs, Gulshanīs, Baktāshīs and Mawlawīs were the sufi groups influenced by this situation in varying degrees. Second, Sunnism was exposed to the narrowization and centered around the fiqh, particularly Ḥanafī fiqh, in the context of Ḳāḍīzādelīs who were the main adversaries of above mentioned groups. The culture of catechism (‘ilm-i ḥāl) that came to the fore through the efforts of Ḳāḍīzādelīs was a crystallization and was mainly fuelled from this tension. Such a crystallization led the Ṣūfīs, the opponents of Ḳāḍīzādelīs, to a higher level of discourse deemphasizing the Ḥanafī aspect: They underscored the discourse of Ahl al-Sunna and four madhhabs, and mostly turned towards the Shāfiʿī and Ash‘arī traditions to look for support fortheir views. This process during which the emphasis of sharī‘a and tradition began to come to the fore once again paved the way for the zuhd and fiqh-centered religious thought that was maintained from the time of the Seljukids in Anatolia and was influential until Meḥmed II’ reign. Therefore in the Ottomans, particularly starting with the reign of Suleymān I, an intensive emphasis on Abū Ḥanīfa was witnessed. Abū Ḥanīfa was at the very center of the debates revolving around zuhd and fiqh which came about in the same period and in which the sharī‘a sensitivity was a determining factor. Al-Māturīdī, whose name was overshadowed for a long time by the name of Abū Ḥanīfa, but who became prominent in the tradition with Abū al-Mu‘īn al-Nasafī, had to transfer his gains for a period of time to Abū Ḥanīfa. Emphasis on Abū Ḥanīfa looks like a rope that when pulled, all the tradition comes with it. When the topics began to be discussed in a manner that would also include the theological context, the contribution of the works ascribed to Abū Ḥanīfa, namely al-Fiqh al-Akbar, al-Waṣiyya and al-‘Ālim wa al-Muta‘allim to the discussions would be limited. For this reason, the need to refer to al-Māturīdī or to the theological formation bearing his name was inevitable. So, the literature on the points of disagreements between the Ash‘arism and the Māturīdism developed both vertically and horizontally in the 18th century and, corollary to that, the debates of free will as a corolloary to that, once again brought Māturīdism to the fore. (shrink)

Şüpheye dayalı metodoloji çeşitli yönleriyle felsefenin en öne çıkan konularından biridir. Bu yöntem, Sofistlerin uyguladığına benzeyen gelişigüzel bir süreç olabileceği gibi, gizem ve belirsizlikten uzak, doğru bilgiye ulaşma çabası içinde bireyin yürüttüğü sağlam bir mekanizma da olabilmektedir. Ayrıca sadedinde olduğumuz metodik şüphe, (Sofistçe yapılan) mutlak şüphe ile çelişmekte ve hiçbir düşünürün hakikate ve kesinlik ifade eden görüşlere ulaşmak için kendisinden müstağni kalamayacağı bir olgudur. Her ne kadar mutlak şüphe, felsefe ve düşüncede kınanacak, faydasız bir olgu olup gerçek anlamda faydalı bilgiye (...) götürmese de, metodik şüphe yöntemi, bilgiye ulaşmanın ve gerçeği anlamanın yolu olarak öne çıkan bir araç olmaktadır. Bu metodoloji, filozofların ve bilgelerin ulaştığı birçok bilginin içeriğinde açıkça görülmektedir. Bu çalışmamızda şüphe kavramı ve onun felsefedeki yönleri kısaca ele alınmakla birlikte, mutlak şüphe gibi diğer şüphe türlerinin reddedilmesi anlamına gelen metodik şüphe üzerinde de durulmuştur. Bu yaklaşımı anlamak amacıyla 10. yüzyılda İslam medeniyetinin en önemli âlim ve filozoflarından biri olarak kabul edilen İmam Ebû Hâmid el-Gazzâlî hakkında da bilgiye yer verilmiştir. Nitekim Gazzâlî, felsefe, mantık, tasavvuf, İslam fıkhı ve diğer ilimler dâhil olmak üzere çeşitli alanlarda sunduğu zengin miras nedeniyle çeşitli alan ve çevrede büyük bir konuma sahiptir. Gazzâlî, şüpheci yaklaşımı benimseyen ve takip edenlerin en önde gelenlerinden biri olarak kabul edilir ve bunun tezahürleri de “el-Münkız Mine’d-Dalâl” isimli eserinde görülmektedir. Gazzâlî'nin ölümünden yaklaşık beş yüzyıl sonra bu yaklaşım, Fransız aydınlanma felsefesinin en önemli isimlerinden ve öncülerinden biri olan, aynı zamanda matematik, doğa bilimleri ve tıp ile de ilgilenen Fransız filozof René Descartes tarafından yeniden ortaya çıkmıştır. Descartes, “Metot Üzerine Konuşma” adlı eserinde görüldüğü gibi bu yaklaşımı, Avrupa'daki entelektüel rönesansın ışığında, mutlak şüphenin yayıldığı bir dönemde benimsemiştir. Bu araştırma, hem Gazzâlî'de hem de Descartes'ta metodik şüphenin özelliklerini tanımlamayı amaçlamakta ve onların hakikate ulaşmak için bilgiyi ele alma yöntemini incelemektedir. Ayrıca bu iki filozofun gerçeğe ulaşmanın en iyi yolunu oluşturdukları bilişsel temellerin yanı sıra, geleneksel, aklî ve duyusal bilgilere ilişkin görüşlerine de değinilmektedir. Bu bağlamda araştırmamız, metodik şüphenin özelliklerini tanımlamada, iki filozofun deneyiminden ve bilişsel yolculuğundan faydalanarak, yazdıkları iki kitabın incelenmesine ve analiz edilmesine dayanmaktadır. Makalenin sonunda Descartes'ın bu bağlamda Gazzâlî'den etkilenmiş olabileceğine ve metodik şüphe konusunda sahip olduğu görüşlerindeki benzerliklere de kısaca işaret edilmiştir. (shrink)

Temel karakteristiği Allah, nübüvvet ve meâd konuları üzerinden şekillenen kelam, bu konuları ele alış tarzında ahlakî perspektifi merkeze almıştır. Bu açıdan kelam, bir yönüyle Allah bir yönüyle insanla ilişkilidir. Dolayısıyla kelamcılar Allah-insan ilişkisini hem ontik hem epistemik hem de ahlakî açıdan ele almışlardır. Tanrı ve insan tasavvurları tüm boyutların birlikte değerlendirilmesiyle anlam kazanmaktadır. Konu hakkındaki farklı yaklaşımlar, söylem gruplarının ya da düşünürlerin paradigmalarına göre şekillenmektedir. Mu‘tezilî bir âlim olan Arap dili ve edebiyatının yetkin isimlerinden Ebû’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed (...) el-Harezmî ez-Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) de eserlerinde, Allah-insan ilişkisine gereken ilgiyi gösterdiği bilinmektedir. Dinî pratiğinde Hanefî aidiyete sahip olan Zemahşerî, aklı ön planda tutan, aklın işlevsel yönünü vurgulayan bir din anlayışına sahiptir. Bu sebeple ona göre takdîr gereği akıl ve irâde sahibi olarak belirli bir fıtratta yaratılan insan yaptıklarından sorumludur. İnsanı teklîf temelinde tasavvur eden Zemahşerî’de yaratmanın ilk aşamasından itibaren adaletli bir Tanrı fikri hakimdir. Dolayısıyla onun Allah tasavvuru ve bağlantılı olarak irade konusundaki değerlendirmeleri, Allah-insan ilişkisini nasıl bir temelde ele aldığına işaret etmektedir. Bu bağlamda araştırmamız Zemahşerî’nin söz konusu ilişkiyi nasıl ele aldığını ve ahlakî boyutunu konu edinmektedir. Çünkü bu çalışmayı ortaya çıkaran temel saik Zemahşerî’nin eserlerinde Allah-insan ilişkisini ahlakî olarak değerlendirdiğine dair güçlü kanıtların mevcudiyetidir. İlişkili olarak konu, Zemahşerî’nin ilahî fiiller, insan fiilleri, akıl, bilgi, taklit, hüsun-kubuh, hidâyet-dalâlet, dâî, fâil, kötü/kabîh ve fâili, hikmet, maslahat ve tüm bunları içine alacak şekilde teklîf yaklaşımını kapsamaktadır. Buna göre çalışmada öncelikle Zemahşerî’nin Allah tasavvuru daha sonra Zemahşerî’ye göre Allah-insan ilişkisi ele alınacaktır. Çalışmanın amacını belirleyen ahlakî boyuta dair veriler değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Allah-insan ilişkisinin ilk aşaması olarak yaratma, mîsâk ve takdîr, ikinci aşaması olarak teklîf karşımıza çıkmaktadır. Teklîfin karşılığının alındığı yer olarak ahiret son aşama olup teklîf ve sonuç kısmında bahse konu olacaktır. Çalışma, söz konusu veriler ve üzerine yapılan analizlerle şekillenmiştir. Kaynak olarak kullanılan Kitâbü’l-Minhâc, Zemahşerî’nin konu hakkında genel çerçeveyi belirleyen bir eseridir. El-Keşşâf ‘an hakâik-i (gavâmizi’)t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl isimli eseri ise Zemahşerî’nin görüşlerini ve derinliğini birçok açıdan anlama ve değerlendirme imkânı veren telîfidir. Buna göre çalışmamız, Zemahşerî’nin Allah-insan ilişkisinde ortaya koyduğu ahlakî yaklaşıma dolayısıyla insanın sorumlu olmasının ahlakîliğine dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Çalışma Zemahşerî ile sınırlandırılırken, gereken yerlerde mukayeseli değerlendirmelere başvurulacaktır. (shrink)

History in this age needs to record and analyze the events in the light of modern concept of contemporary world. When the historians narrate the brutal condition of Indo-Pak history, they never forget the work and services of Shaykh Ahmad Sirhindi to transform the society according to the current values. For his services, he is hailed as Mujaddid Alf-I-Thani. The Muslim society had degenerated when Mujaddid Alf-I-Thani appeared on the horizon. A number of Hindu customs and practices had become the (...) part of their creed. The commandments of Shariat and Sunnah were being floated. Moreover, the Mughal emperor Akbar had adopted controversial policies detrimental to the very existence of Muslim society. Mujaddid Alf -Thani made strenuous and constant efforts to turn the tide. When Mujadded-Alf-Thani started his social reform movement, he found that the Muslim society was embracing un-Islamic practices such as widespread belief in Karamat had developed under the influence of Hindu thinking. Moreover, the Islamic teachings had been vitiated by adopting customs and practices of other religions such as inter marriages between Hindus and Muslims and ban on cow slaughter etc. Shaykh Ahmad Sirhindi never entered into any political conflict directly. He endeavored to restore pure doctrine to Islamic thought and to compel the Muslims to follow Shariat and Sunnah in letter and spirit. He was a social reformer, great Alim, Sufi and Mujaddid. He initiated a process of social change, inspired by Islamic Ideal, in an age, which was becoming secular. This research paper is an attempt to mention the role of Shaykh Ahmad Sirhindi for saving the society from un-Islamic values and customs in the sub-continent and its impact on society. By utilizing the historical method, this paper aims at analyzing the effect of social reforms of Shaykh Ahmed Sirhindi on Muslim society. (shrink)

Kur’an-ı Kerim indirildiği günden bugüne hem muhtevası hem de üslubuyla gerek inananların gerekse inanmayanların hep ilgisini çekmiştir. Bu ilgi zamanla onun başka dillere tercümesini beraberinde getirmiştir. Bu tercüme faaliyetleri aynı şekilde hem Müslümanlar hem de Gayr-i Müslimler tarafından yapılmıştır. Kur’an-ı Kerim’in kendine has ve tarih boyunca benzerinin getirilemediği eşsiz bir üslubu vardır. Onun üslubunun eşsiz olması aynı zamanda başka dillere tercümesini de zorlaştırmaktadır. Ancak Kur’an hitabının tüm insanlara yönelik olması onun başka dillere tercümesini de zorunlu kılmıştır. Bugüne kadar farklı dillere (...) yapılmış Kur’an tercümelerinin sayısı yüzü aşmıştır. Bu tercümelerin her birinin Kur’an’ı doğru anlamaya katkı sunmak iddiası, tercümelerde takip edilen yöntemi de belirlemiştir. Bu yöntemlerden en çok tercih edileni hiç kuşkusuz anlamın tercümesi yöntemidir. Bu yöntemin yanı sıra harfi harfine tercüme de başvurulan yöntemlerden bir tanesidir. Merhum Muhammed Hamidullah’ın Fransızca’ya yaptığı Le Saint Coran adlı tercüme bir Müslüman âlim tarafından yapılmış ilk harfi harfine tercüme örneğidir. Muhammed Hamidullah’ın Doğu ve Batıyı bilen ve çok çeşitli alanlara hâkim bir ilim adamı olması yaptığı bu tercümeyi dikkate değer kılmıştır. Bunun yanı sıra daha başka özellikleri ile de dikkat çeken bu Fransızca çeviri Aziz Kur’an: Çeviri ve Açıklama şeklinde Türkçeye tercüme edilmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’de hatırı sayılır derecede bir okuyucu kitlesine sahip olan Hamidullah’ın, Türkçeye aktarılmış bu tercümesi değerlendirilecektir. (shrink)

Kur’an’ın kendine has birbiriyle irtibatlı kelimeler dünyası bulunmakta-dır. Doğru bir Allah tasavvuru, Allah-âlem, Allah-kul, âlem-kul ilişkisinin nasıl olması gerektiği bu kelime dünyası tarafından anlatılmaktadır. Bu nok-tada Kur’an’da herhangi bir konu anlatılırken aralarında sıkı irtibat olan kelime grupları kullanılmıştır. Örneğin Allah Kur’ân’da kendisini, Rakîb, Alîm, Basîr, Habîr, Latîf vb. lafızlarla insanın idrakine yansıtmakta ve böylece doğru bir Allah Tasavvuru oluşmasını amaçlamaktadır. Bu çalışmada, öncelikle ra-ka-be /رقب kökünün etimolojisi üzerinde durulacaktır. Zira bir kelimenin dildeki asli anlamı ve türevleriyle beraber sonradan kazandığı anlamların (...) tespiti, ilgili kelimenin anlam sahasını keşfetme ile mümkündür. Akabinde bu kökün türevlerinden “Rakîb” kelimesi ile anlam ilişkisi olan ve Yüce Allah’ın Kur’ân’da kendisine nispet ettiği sıfatlarından, Alîm, Basîr, Habîr, Şehîd kelimeler tahlil edilecektir. Bu bağlamda doğrudan olmasa da dolaylı olarak Allah’ın görmesini ve gözetlemesini ifade eden kelimelere ve ilgili âyetlere yer verilecektir. Böylece ra-ka-be kökünün Kur’an siyakındaki anlam sahası ortaya konulmuş olacaktır. (shrink)

Bu çalışmada Çorlulu Ali Paşa ve Çorlulu Ali Paşa Külliyesi hakkında kısa bir bilgi verilerek Çorlulu Ali Paşa tarafından yaptırılan kütüphane, kütüphanenin tamiri, bu kütüphanede mevcut olan ilk kitapların isimleri ve hangi alanda oldukları ayrıntılı olarak açıklanmış ve 18. yüzyıl Osmanlı entelektüel dünyasında ne tür eserlerin okunduğuna dair ipuçları sununulmuştur. Çorlulu Ali Paşa tarafından Parmakkapı yakınında Simkeşhane’nin bulunduğu bölgeye 4 Muharrem 1121/16 Mart 1709 yılında inşası tamamlanan câmi‘-i şerîf, dârü’l-hadîs, hânkâh, imâret, kütüphane gibi bölümleri ihtiva eden bir külliye inşa edilmiştir (...) Çorlulu Ali Paşa Kütüphanesi farklı tarihlerde tamir edilmiştir. 1894’de meydana gelen büyük deprem neticesinde zarar görmesi nedeniyle tamirata ihtiyaç duyulmuştur 7 Cemaziyelevvel 1314/14 Ekim 1896 tarihli tezkire ile depremde hasara uğrayan medrese ve kütüphanenin tamir edilmesi belirtilmiştir. 1901 yılında ise tekrar kütüphanenin tamirine ihtiyaç duyulmuştur. Kütüphanenin kurulma tarihine yakın olması ve kütüphanedeki ilk kitaplar olabilmesi düşüncesiyle makalede temel alınan defter Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde, Başmuhasebe Muhalefat Halifeliği Kalemi Defterleri arasında yer almaktadır. Defter ebrulu, 15x39,5 ebadındadır ve sayfa usülüyle numaralandırılmıştır. Toplam sayfa sayısı 24, numaralı boş sayfalar 1-3, 17-24’dür. Defterde ilk kayıttan anlaşılacağı üzere 20 C 1136/16 Mart 1724 tarihinde Çorlulu Ali Paşa Kütüphanesi’nde bulunan kitapların listesi verilmiştir. Defterde kütüphanede yer alan kitaplar tefsir, hadis, fıkıh gibi alan başlıkları altında sıralanmış ve cilt sayıları verilmiştir. Bazı eserlerin yazarlarının yazılmasına karşılık bazı eserlerin yazarları verilmeyip sadece eser ismi belirtilmiştir. Bu makaledeki amaç 18. Yüzyılda Osmanlı kütüphanelerinin birinde ne tür kitapların bulunduğu ve Osmanlı aydın kesiminin hangi türden kitaplara yoğun ilgi duyduğunu anlayabilmektir. Eserin sonunda defterin transkripsiyonu verilmiş ve kütüphane içerisinde hangi türde eserin daha fazla olduğu, türü ve miktarı grafiklerle analiz edilmiştir. (shrink)

Bu çalışmada İslam düşünce tarihinde çokça ele alınan yönetime gelmede “nass ile tayin” anlayışına yönelik genelde Mu‘tezile’nin özelde ise bir Mu‘tezilî âlim Ebû Tâhir Rüknüddin et-Tureysisî’nin eleştirileri konu edinilmektedir. “Nass ile tayin” anlayışı Kur’ân âyetleri ve hadisler üzerinden temellendirilmeye çalışılan bir husustur. Şii çevrelerle özdeşleşen bu anlayış bazı Sünnî ekollerde de dillendirilmiştir. Genelde dördüncü halife Ali’nin imâmeti çerçevesinde konu tartışılsa da bazı çevrelerde birinci halife Ebû Bekir’in imâmeti için de nass ile tayin iddia edilmiştir. Mu‘tezile temelde Şîa’nın imâmet anlayışına birçok (...) eleştiri yöneltmiştir. Bu iddialar doğrudan Kur’ân metni üzerinden yapıldığı için âyetler bağlamında yeniden konunun değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu noktada Mu‘tezilî bilgin Tureysisî’nin yaklaşımı önem arz etmektedir. O, mezheplerin görüşlerini temellendirmede esas aldıkları âyetleri dilin ve aklın sınırında anlama çabası içerisinde olduğu Müteşâbihü’l-Kur’ân adlı eserinde “nass ile tayin” fikrine yönelik eleştirilerini sürdürmektedir. Hem İmâmiyye’nin hem de Bekriyye’nin iddialarını âyetler bağlamında ele almakta ve bu fırkaları tenkid etmektedir. (shrink)

"Bu araştırmada Meraga Rasathanesi'nin kurucusu Nasîrüddin Tûsî'nin öğrencisi, meşhur alim, matematikçi, astronom ve İşrâkî filozof Kutbüddîn-i Şîrâzî'nin hayatı, eserleri, öğrencileri ile XIII. Yüzyılın son çeyreğinde İlhanlı nüfuzu altında bulunan Selçuklu Türkiye'sindeki faaliyetleri incelenmiştir. Şîrâzî, Sivas'ta kadılık ve Gök Medrese'de müderrislik yapmış, daha sonra İslamı kabul eden ilk İlhanlı hükümdarı Ahmed Tekudar tarafından elçi olarak Memluk sultanı Kalavun'a gönderilmiştir. Siyasi görevleri bununla sınırlı olmayan Şirazî, Argun Han tarafından Yakın-Doğu haritasını çizmekle vazifelendirilmiş, o da bu görevi başarıyla ifa ederek İlhanlı Devletinde (...) önemli bir konuma yükselmiştir. Ancak Şirazî bu siyasî görevleriyle pek anılmamaktadır. Nitekim onun ilim adamı sıfatı daha önde olmuş, siyaseti bazı nedenlerle tercih etmiştir. Şirazî Anadolu'da aklî ilimler sahasında dersler vererek Meraga matematik ve astronomi ekolunun buraya taşınmasını sağlamıştır. Daha sonra Tebriz'e giderek yetiştirmiş olduğu öğrenciler ve telif ettiği eserleriyle Anadolu, İran ve Türkistan coğrafyasında ilmî ve fikrî bir birliktelik oluşturmuştur. Daha sonra Semerkant matematik astronomi okulu mensuplarının Osmanlı ülkesine göçmeleriyle, Şirazî'nin astronomi ve matematik sahasındaki eserleri Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuştur."--Back cover. (shrink)

İrap Arap dili ve İslami ilimlere dair tedvin faaliyetlerinin başlangıcından bu yana önemini devam ettiren bir olgudur. Bu sebeple farklı alanları konu alan İslami ilimlerin çoğunda esas alınan unsurlardan birisi olmuştur. Bu alanlardan biri olan ve öncelikli hedefi Kur’ân’ın anlaşılmasına katkı sağlamak olan tefsirin de önemli bir parçasıdır. Zira dile ait özelliklerin tam manasıyla gözetilmesiyle ancak doğru bir tefsir faaliyetinden söz etmek mümkün olabilmektedir. Arap dilinin tefsirle ilgili en bariz özelliklerinden biri ise iraptır. Bundan dolayı her bir müfessirin tefsir yönteminde (...) irap önemli bir yer işgal etmektedir. Tefsirinde iraba önemli bir yer ayıran müfessirlerden Beyzâvî, İslam âleminde ve özellikle Osmanlı âlimleri nazarında kabul görmüş bir müfessirdir. Nitekim tefsiri; şerh, haşiye, ihtisar vb. yönlerden başka çalışmalara konu olmuştur. Ayrıca bazı tefsir çalışmaları da bu tefsir esas alınarak oluşturulmuştur. Bu çalışmada Beyzâvî ve Osmanlı dönemi âlimlerinden olan Lütfullah el-Erzurûmî’nin tefsiri, irabı ele alışları noktasında karşılaştırılmıştır. Lütfullah el-Erzurûmî’nin iraba dair görüşlerinin çoğuna Beyzâvî’nin kaynaklık ettiği, Beyzâvî ile aynı düşündüğü noktalarda onun görüşlerini özetleme, açıklama veya yorumlama yoluna gittiği görülmüştür. Bazı durumlarda ise kendisinin dile ve özellikle iraba vukufiyetini gösteren bir tarzda Beyzâvî’nin görüşlerine katılmamıştır. Bu durumda Zemahşerî, Râzî, Ebû Hayyân başta olmak üzere daha başka müfessirlerin görüşleriyle kendi görüşünü desteklemiştir. Bazı örnekler üzerinden iki müfessirin iraba dair görüşlerinin karşılaştırmalı incelemesini yapan bu çalışmada bu iki müfessirin eserlerinden başka tefsirlerinde irabın önemli bir yer işgal ettiği zikri geçen müelliflerin eserleri de konuyla ilgisi bağlamında incelenmiştir. Özet: Açıklamak ve beyan etmek anlamlarına gelen i‘râb, Arap dilinde kelimelerin sonlarındaki alametleri düzenleyerek, kelimelerin birbirleriyle irtibatlarını kuran ve bu sayede anlam değerlerini belirleyen kurallar sistemidir. Dolayısıyla i‘râb, cümlede anlam belirsizliklerini ortadan kaldırarak anlam inceliklerinin ortaya çıkmasını sağlayan ve bu sayede sözdeki derin anlamların anlaşılma yolunu kolaylaştıran bir role sahiptir. Bu yüzden i‘râb, Arap dilcilerinin yanı sıra hadis, fıkıh, kelam gibi dile ilişkin özelliklerin gözetildiği alanlarda eser veren müelliflerin de çalışmalarını dayandırdıkları temel noktalardan birisi olmuştur. Kur’ân-ı Kerîm’in tefsirinde de i‘râb başta gelen unsurlardan biri olmuştur. Nitekim i‘râb kaidelerinin konulmasındaki temel dinamik, Kur’ân’ı Kerîm’i lahn adı verilen hatalı okumalardan korumak olmuştur. Tefsirciler de Kur’ân’ı Kerîm’i anlamada i‘râbdan çokça faydalanmışlardır. Tefsîr-i Beyzâvî diye de bilinen Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl adlı eserinde Kur’ân’ı anlamada i‘râb özelliklerine sıkça başvuran âlimlerden birisi meşhur tefsirci Abdullah b. Muhammed el-Beyzâvî’dir (ö. 685/1286). Bu eser ilim çevreleri tarafından kabul görmüş bir tefsirdir. Beyzâvî gibi tefsirinde i‘râbı çokça kullanan bir diğer alim Muhammed b. Lutfullah el-Erzurûmî (ö. 1202/1788) olup Göğsügür Lütfullah Efendi olarak da bilinmektedir. Osmanlı dönemi âlimlerinden olan ve birçok ilim dalında eser veren Lutfullah el-Erzurûmî’nin tefsirinin adı Râmûzu’t-tahrîr ve’t-tefsîr olup bu tefsirin dil ve i‘râb özelliklerine geniş yer ayırması sebebiyle lugavî tefsir olarak da nitelendirilmesi mümkündür. Müellif bu tefsirinde Beyzâvî’nin i‘râba dair görüşlerinden istifade etmenin yanında çoğu zaman onun görüşlerini açıklama yoluna gitmiştir. Bununla birlikte i‘râba dair mevzularda Zemahşerî, Râzî, Ebû Hayyân ve daha başka âlimlerin görüşlerinden de yararlanmıştır. Bu çalışmada Beyzâvî’nin Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl’i ile Lütfullah el-Erzurûmî’nin Râmûzu’t-tahrîr ve’t-tefsîr’i, i‘râbı ele alışları açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmada bu iki tefsirin seçilmesindeki belirleyici etken eserlerin i‘râbı ele alış yöntemlerinin benzerlik arz etmesidir. Bazı örnekler üzerinden konuyu karşılaştırmalı olarak inceleyen bu çalışmanın amacı iki müfessirin Kur’ân ayetlerini anlamada i‘râba yaklaşımlarını tespit etmek suretiyle bu iki müfessir arasındaki i‘râb değerlendirmeleri bağlamındaki ilişkinin niteliğini belirlemektir. Çalışmanın diğer bir amacı Beyzâvî’den sonra yaşamış olan Lütfullah el-Erzurûmî’nin onunla aynı düşündüğü veya farklı görüşe sahip olduğu noktalardaki değerlendirmelerini incelemektir. Bu noktada, her iki eserde yer alan i‘râb örnekleri üzerinden incelenen konu, eserlerinde i‘râba geniş yer veren Zemahşerî, Râzî, Ebû Hayyân ve daha başka tefsircinin görüşleriyle de mukayeseli olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada i‘râba dair görüşleri değerlendirilen her iki alim kuşkusuz çeşitli yönleriyle birçok çalışmaya konu olmuştur. Yıllar geçtikçe şöhreti daha da artan ve eserleri daha çok ilgi gören Beyzâvî hakkındaki çalışmalar daha fazladır. Konumuzla alakalı olarak tefsirindeki yöntemi ve ayetleri anlamlandırmada i‘râbı kullanış tarzını inceleyen çalışmalar bulunmaktadır. Ancak bu çalışma, önceki çalışmalardan farklı olarak Beyzâvî’nin tefsirindeki yöntemi ve tefsirde dile ait özellikleri ve i‘râbı nasıl kullandığını açıklamaktan ziyade Beyzâvî ile ondan sonra yaşamış olan Lütfullah el-Erzurûmî’nin tefsirlerinde irabı ele alış tarzlarını mukayeseyi konu edinmektedir. Diğer taraftan Lütfullah el-Erzurûmî, Beyzâvî kadar çalışılmamış olsa da bazı eserlerinin çeşitli çalışmalara konu olduğu görülmektedir. Eserlerini dil yönünden inceleyen çalışmalar da bulunmaktadır. Ancak bu çalışma Beyzâvî’nin tefsirde i‘râbı ele alışını da değerlendirmekle birlikte iki müellifin bu konudaki görüşlerinin kıyaslamasını yaparak tefsirinde Beyzâvî’nin i‘râba dair görüşlerine başvuran Lütfullah el-Erzurûmî’nin onunla ittifak ettiği ve farklı düşündüğü tarafları ve bu farklılıkların kaynaklarını ortaya koymaya çalışmaktadır. Ayrıca Lütfullah el-Erzurûmî’nin Beyzâvî’yle ortak görüşe sahip olduğu noktalarda onun görüşlerini ele alış tarzının alıntılama, açıklama veya atıf yapma gibi şekillerden hangisiyle gerçekleştiğini tespit ederek buradan bir değerlendirme yapmayı amaçlamaktadır. Öte yandan farklı düşündüğü noktalarda ise bu görüşün önceki âlimlerin görüşlerinin değerlendirilmesi neticesinde birinin diğerine tercih edilmesi şeklinde mi yoksa bizzat müellifin kendi görüşü mü olduğu belirlenmeye çalışmaktadır. Çalışmaya konu olan iki eserdeki i‘râba dair mevzuların ele alınış biçimiyle ilgili olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır: Lütfullah el-Erzurûmî çoğunlukla Beyzâvî’nin görüşüne tabi olmuştur. Beyzâvî’nin çoğu görüşünü özetleme yoluna gitse de bazı durumlarda açıklama yapma ihtiyacı hissetmiştir. Çalışmada bazı örnekleri sunulan bu konuya dair daha çok örnek her iki müellifin eserinden verilebilir. İhtilaf ettiği konularda ise diğer tefsirlerde daha isabetli gördüğü görüşleri sunmuştur. Beyzâvî’ye katılmadığı noktalarda ise başta Zemahşerî’nin Keşşâf’ı olmak üzere Râzî’nin Mefâtîhu’l-gayb’ı, Ebû Hayyân’ın el-Bahru’l-muhît’i ve daha başka tefsirlerdeki i‘râba dair görüşlerden yararlanmıştır. Bazı görüşlerinde ise gerek Beyzâvî gerek diğer müfessirlerin görüşlerine katılmayarak kendi görüşünü belirtmiştir. İraba dair bu değerlendirmeler, önceden dile getirilmemiş müellife ait bir görüş olabildiği gibi anlamı belirlemede açık etkisi olan herhangi bir görüşün üstün tutulması tarzında da tezahür edebilmiştir. Lütfullah el-Erzurûmî, Beyzâvî’nin görüşlerine katıldığı durumlarda bunu çeşitli deliller sunarak gerekçelendirmiştir. Bu husus, kadim müfessirleri takip eden sonraki müfessirlerin tefsirdeki rolünün sadece özetleme veya şerh etme şeklinde gerçekleşmediğini, bilakis kendilerine has yöntem, değerlendirme ve kıstaslarının bulunduğunu göstermektedir. Öte yandan çalışmaya konu olan iki eserin karşılaştırılmasıyla ortaya çıkan bu sonuçlar, kadim âlimlerin gerek dil alanında gerek diğer alanlarda sonrakilere bıraktığı bilgi birikimi ve teliflerin bolluğuna rağmen kapsamlı inceleme ve araştırmalar neticesinde onların elde edemedikleri bir takım neticelere sonrakilerin ulaşabileceğini de ortaya koymaktadır. (shrink)

Kur’ân ve hadislerde geçen müteşâbih ifadelerin nasıl anlaşılacağına dair kelâm geleneğinde ciddi tartışmalar yaşanmış ve farklı ekollere mensup âlimler tarafından birçok eser yazılmıştır. Mâtürîdî bir âlim olan Nâsırüddîn es-Semerkandî de bu çalışmada tenkitli neşri sunulan Fethu’l-ğalak fi’t-tevhîd adlı eseri kaleme almıştır. Günümüze ulaşan Arapça elyazması Süleymaniye Kütüphanesi Fatih koleksiyonunda 3142 demirbaş numarasıyla bulunmaktadır. Bildiğimiz kadarıyla bu alanda müstakil olarak kaleme alınmış olup günümüze ulaşan tek Mâtürîdî eser olma özelliğine sahiptir. Akıl ve şeriatten hareketle yapılması gerektiğini savunduğu te’vîlin belirli ilkeler çerçevesinde (...) özellikle de luğavî anlamın dışına çıkmadan müteşâbih ifadelerin muhkemlere hamlederek yapılması gerektiğini belirtmektedir. Bu noktada çizdiği çerçevede olmayan ve uç noktalar olarak gördüğü Bâtinîlerin ve Hanbelîlerin te’vîl anlayışlarını da eleştirmektedir. Müteşâbih ifadeleri te'vîl etmeyi uygun gören Mâtürîdî-Hanefî geleneğin yaklaşımını ortaya koymasının yanında geç bir dönemde yazılan eser bu konuda ele alınan ifadelerin yorumuna dair zengin ve bilgilendirici bir içerik sunmakta ve müteşâbihlerin bütünsel anlaşılması yönünde imkân sağlamaktadır. Bu çalışma kapsamında müteşâbihe dair bir giriş, es-Semerkândî’nin hayatı ve eserin tenkitli neşri dikkatlere sunulacaktır. (shrink)

This paper examines character education as discussed through Kitab Adab al-‘Alim wa al-Muta’allim by the founder of the largest Muslim organization in Indonesia, Nahdlatul Ulama, Kiai Hasyim Asy’ari. It tries to locates character education as the transformation of Muslim subjects as the foundation of social piety. The article further argues that Kiai Hasyim Asy’ari through his work had laid a comprehensive Islamic values that are parallel to principles of character education. The core values of Islamic character education centers on (...) the notions of rabbaniyah, insaniyah, wasathiyyah and waqi’iyyah. Therefore, Kitab Adab al-‘Alim wa al-Muta’allim reserves as a pesantren-based character education with a particular reference of creating a Muslim subject with social-piety element. (shrink)

للنقود دور هام في حياة الناس والمجتمعات البشرية ، كما أن لها دورا أساسيا ومحوريا في النظام الاقتصادي. ويتعرض الاقتصاد إلى العديد من المشكلات والنكسات التي تترك الأثر البليغ في استقراره وأحواله ، وبالتالي ينعكس ذلك على الوضع الاقتصادي المتقلب على الأوضاع المعيشية ، والتجارية لأفراد المجتمع. وتبرز مشكلة انخفاض قيمة النقود كإحدى هذه المشكلات التي تصيب الاقتصاد ، وهو ما يُطلق عليه " التضخم " حيث تنخفض قيمة النقود مقابل ارتفاع سعر السلع والمواد. يؤثر هذا الانخفاض لقيمة النقود على (...) معاملات الناس وبيعهم بالأجل ، أو الديون التي لهم في ذمم الآخرين فيأتي موعد القرض أو البيع بالأجل وقد تبدلت قيمة النقود من حيث قوتها وقيمتها الحقيقية ، فيكون المدفوع عند حلول الأجل غير مساوٍ أو مكافئ للمدفوع في أول العقد وبداية التعامل. فيقع الغُبنُ الكبير على أحد طرفي العقد دون تقصير أو سبب منه. فهل هناك اعتبار لتبدل قيمة النقود ارتفاعا أو انخفاضا في سداد الديون أو الحقوق المترتبة في الذمة أم لا ؟ تعددت أقوال العلماء في هذه المسألة : فمنهم من قالوا: بوجوب ارجاع المثل ، والبعض الآخر قالوا : برد القيمة ، ومنهم من فرّق بين الاختلاف اليسير والكبير في قيمة النقود ، ومنهم من جعل الخسارة مناصفة بين طرفي العقد. Para, insanların ve insan toplumlarının yaşamlarında önemli bir role sahiptir. Aynı zamanda ekonomik sisteminde temel ve çok önemli bir rolü de mevcuttur. Ekonomi, istikrarı ve koşulları üzerinde finansal bir etki bırakan pek çok sorun ve aksaklıkla karşı karşıyadır ve bu durum, yaşam koşullarındaki dalgalı ekonomik duruma ve toplumdaki bireylerin ticaretine yansımaktadır. Paranın değerinin düşmesi sorunu, ekonomiyi etkileyen bu sorunlardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Paranın değerinin düşmesi sorunu, malların ve malzemelerin fiyatındaki artış karşılığında paranın değerinin düştüğü "enflasyon" olarak adlandırılan ekonomiyi etkileyen bu sorunlardan biri olarak ortaya çıkıyor. Paranın değerindeki bu düşüş, insanların işlemlerini ve krediyle satmalarını veya başkalarının borçlarında sahip oldukları borçları etkilediğinden, kredi veya satış zamanı zamanında gelir ve paranın değeri mukavemet ve gerçek değer, böylece sözleşmenin başında ve anlaşmanın başında ödenen zamandaki ödeme eşit veya eşdeğer değildir. Sözleşmenin taraflarından birine temerrüt veya sebep olmaksızın önemli adaletsizlik düşer. Borcun ödenmesinde veya borçtan doğan haklarda paranın değerinin artması veya azalması gibi bir husus var mıdır? Âlimlerin bu konuda çeşitli açıklamaları vardır. Birçok alim aynısı zorunludur derken başka alimler küçük ve büyük farklılıklar arasında farklılık gösterilir görüşü belirtmişlerdir. Ayrıca, paranın değer kaybı akdin iki tarafın arasında bölünmeli gibi görüşler mevcuttur. (shrink)

İran’ın kuzeybatısında İslam coğrafya âlimlerinin Cibâl olarak tavsif ettikleri bölgede Sâsânîler döneminde kurulan Kazvin, İslâm orduları tarafından bölgede ele geçirilen ilk İran şehirlerinden biri olmuştur. Kuruluşundan itibaren Deylem cihetine yönelik saldırılarda askerî karargâh amaçlı kullanılan kent, İslâm fetihleriyle de bu hüviyetini korumuştur. Halkın İslâm’ı benimsemesinin zamanı ve niteliği hususunda ihtilaflar olmakla birlikte Kazvin'de kısa süre içinde İslâmlaşma tamamlanmıştı. Garnizon kent olmasından kaynaklı iskân ettirilen Arap askerler, diğer beldelerden sınıra cihada gelen Müslümanlar, âlimler ve şehre ayrı imtiyazlarda bulunan halifeler sebebiyle şehir (...) kısa süre içinde fizikî ve kültürel olarak İslâm şehrine dönüşmüştür. Çalışmamızda örnekleriyle somutlaştıracağımız bu unsurlardan ilk olarak Kazvin fatihi Berâ b. Âzib tarafından şehre yerleştirilen Arap askerlerinden aralarında âlim ve ravilerin de bulunduğu kimselerin askerî faaliyetler dışında şehrin İslâm kültür ve medeniyetine katkılarından bahsedeceğiz. Keza İslâm büyükleri ve halifeler tarafından sınırda cihat etmenin faziletine dair sözleri ile teşvik edilen gönüllü askerleri ve gerek evlerinde gerekse camilerde ilim faaliyetlerini sürdüren âlimleri de bu minvalde zikredeceğiz. Son olarak bu askerler için kale, sûr ve şehrin sınıra yakın bölgelerinde inşa edilen mahalleler ile fiziki ortamı sağlayan, şehirde sürekli cihat ortamı olması hasebiyle halkı vergilerden muaf tutan ve vakıflarla malî destekte bulunan halifeleri ve sair idarî amillleri de kentin İslamlaşmasındaki diğer unsurlar arasında ele alacağız. (shrink)

İslami ilimlerin hemen hemen hepsinde eserler veren Taberî çok yönlü bir alim özelliğini haizdir. Kelâm konularında özellikle tefsiri ve akaid risalelerinde konu hakkındaki bütün bilgi ve rivayetleri verdikten sonra varsa kendi görüşünü de aktarmak suretiyle kelam alanında söz sahibi olduğunu hissettirmektedir. Bunu yaparken Kur’an ve Sünnetten gelen haberlerin olduğu gibi kabul edilmesini savunurken, buna uygun olarak selefe ittiba vurgusunu oldukça sık yapmaktadır. Kelam ilminin özellikle uluhiyyet konuları Allah hakkında konuşma temasını içermesinden dolayı dikkat edilmesi gereken bir alandır. Allah’ın zatı (...) ve sıfatlarına dair konular tabir caizse Taberî’nin özel ve dokunulmaz alanıdır ve kendisi bu alana rivayet dışında bir şeyin sokulmasına kesinlikle karşıdır. El, ayak, göz, yüz, parmak, gülmek, oturmak, gelmek, gitmek gibi Kur’an ve hadislerde Allah’a izafe edilen bu tür sıfatların insanlarda da olması; öte yandan bu konuda Allah hakkında bir antropomorfizme düşme tehlikesinden dolayı selef özellikle bu konularda susmayı tercih etmiş, te’vile şiddetle karşı çıkmıştır. Taberî de haberî sıfatları anlamada selefe tabi olmakla ve te’vile karşı çıkmakla beraber tefsirci ve dilci olmasını verdiği yetkinlikle de bu sıfatları nahiv-dil kuralları çerçevesinde açıklamaya da çalışmıştır. Bazı haberî sıfatlar hakkında sadece o sıfatla alakalı görüşleri aktarıp, bunlar hakkında bir yorum yapmayıp bir şey söylemezken bazı sıfatlar hakkındaki görüşleri aktardıktan sonra eleştireceği bir yer varsa eleştirmiş, savunacağı bir yer varsa da bunu açıkça belirtmiştir. Bu da haberi sıfatları ele alış tarzını göstermesi ve onun metodunu anlamamız açısından önemlidir. Bu çalışmamızda Taberî’nin haberî sıfatları ele alış ve anlama tarzı hakkında bir malumat sahibi olup onun bu konuda nasıl bir tutum içerisinde olduğu irdelenecek ve bir sonuca varmaya çalışılacaktır. (shrink)

Gayretimin bir kısmı bilim dünyasına hizmet, ama diğer çok mühim bir gayesi ise; koskoca bir İslam aleminin yitirmiş olduğu kendine hürmeti, güveni ve insanlık tarihindeki yerini hatırlatmak, kaybettiklerini inşa etmek içindir. Prof. Dr. Fuat Sezgin Prof. Dr. Fuat Sezgin anısına ithaf ettiğimiz Felsefe ve Din Bilimleri Özel Sayımıza hoşgeldiniz. Prof. Dr. Fuat Sezgin, 24 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’te dünyaya gelen Fuat Sezgin, il-kokulu Doğubayazıt’ta, ortaokul ve liseyi ise Erzurum’da bitirdikten sonra 1943 yılında İstanbul’a geldi. İstanbul Üniversitesi şarkiyat (Doğu bilimi) Araştırmaları (...) Enstitüsü’nde ünlü Alman şarkiyatçı Prof. Dr. Hellmut Ritter’in (1892-1971) öğrencisi olan Sezgin, Ritter’in tavsiyesi üzerine İslâm bilimlerine yöneldi. 1951’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakülte-si’den mezun olduktan sonra Arap Dili ve Edebiyatı alanında “Buhârî’nin Kaynakları Hakkın-da Araştırmalar” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. Bu çalışmasıyla, hadis kaynağı olarak İslâm kültüründe önemli bir yere sahip olan Buhârî’nin sözlü kaynaklar yerine yazılı kaynaklara dayandığı tezini ortaya attı. Doçent unvanını 1954 yılında alan Sezgin, 1960 askeri darbesinin ardından üniversi-telerden uzaklaştırılan 147 akademisyen arasında kendi adının da bulunması üzerine 1961’de Türkiye’den ayrıldı ve çalışmalarına Goethe Üniversitesi’nde (Frankfurt) devam etti. Câbir bin Hayyân hakkında hazırladığı ikinci tezini 1965’te Goethe Üniversitesi Doğa Bilimleri tarihi Enstitüsü’ne sunan ve bir yıl sonra profesörlüğe yükseltilen Sezgin, aynı yıl kendisi gibi şarkiyatçı olan Ursula Sezgin ile Evlendi. Alanında şimdiye kadar yazılan en kapsamlı eser kabul edilen Geshichte des arabisc-hen Schrifttums (Arapça Yazma Eserler Literatürü Tarihi) başlıklı kapsamlı eserinin ilk cildini 1967’de yayımlayan Sezgin, 1978’de Kral Faysal İslâmi İlimler Ödülü’ne lâyık görüldü. Bu ödül nedeniyle kendisine takdim edilen maddi desteği değerlendirerek 1982’de Goethe Üniversitesi Arap-İslâm Bilimleri Tarihi Enstitrüsü’nü, ertesi yıl ise bu enstitü bünyesinde, tarih boyunca Müslüman bilim insanlarının icat ettiği 800’den fazla bilimsel alet ve düzene-ğinin modellerinin sergilendiği İslam Bilim ve teknoloji Müzesi’ni kurdu. Bu müzenin bir benzerini 2008 yılında istanbul’da kuran Sezgin, 2010 yılında Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı’nın kuruluşuna öncülük etti. Kahire Arap Dili Akademisi, Şam Arap Dili Akademisi, Fas Rabat Kraliyet Akademisi, Bağdat Arap Dili Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi şeref üyeliği de dâhil olmak üzere çok sayıda ödül ve nişana layık görülen Sezgin’e; Erciyes Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi tarafından fahri doktora unvanları verildi. Frankfurt am Main Goethe Plaketi, Almanya Üstün Hizmet Madalyası, İran İslâmi Bilimler Kitap Ödülü ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü ile taltif edildi. Prof. Sezgin’in öncülüğünde kurulan İstanbul İslâm Bilim ve teknoloji tarihi Müzesi, Kültür ve Turizm bakanlığı 2016 özel Ödülü’ne lâyık görüldü. Arapça, Süryanice, İbranice, Latince ve Almanca başta olmak üzere 27 dil bilen Prof. Dr. Fuat Sezgin, 30 Haziran 2018’de İstanbul’da vefat etti ve Gülhane Parkı’ndaki İstanbul İslâm Bilim ve teknoloji tarihi Müzesi’nin bahçesine defnedildi. Vefatının ardından, 2018/6 sayılı Cumhurbaşkanlığı genelgesi ile 2019 yılı “Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” olarak ilân edildi. Cumhurbaşkanlığı genelgesinde "İslam kültür ve medeniyetinin daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve onu yeni nesillere en doğru şekilde aktarmak amacıyla yapılacak söz konusu çalışmalara ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarınca her türlü destek ve katkının sağlanması hususunda gereğini rica ederim." İfadelerine yer verilerek Fuat Sezgin’in ülke sathında anlatılması ve düşüncelerinin anlaşılması için çeşitli faaliyetlerin yürütülmesi istenmişti. Koordinasyon Merkezi olarak da Kırıkkale Üniversitesi seçildi Dünyanın önde gelen bilim tarihçilerinden olan, İslam Bilim Tarihi alanındaki çalışmaları bulunan Prof. Dr. Fuat Sezgin’i gelecek nesillere tanıtmak, fikirlerini anlatmak amacıyla Sivas Cumhuriyet Üniversitesi tarafından da birçok faaliyet yapıldı. Dünyanın önde gelen bilim tarihçilerinden Prof. Dr. Fuat Sezgin’e, İslam Bilim Tarihi alanındaki çalışmalarından dolayı Üniversitemiz tarafından “Fahri Bilim Doktoru” unvanı verildi. Prof. Dr. Sezgin’e fahri bilim doktoru unvanı verilmesi dolayısıyla Üniversitemiz Kül-tür Merkezi’nde düzenlenen tören İstiklal Marşımızın okunması ve saygı duruşuyla başladı. Programa Rektörümüz Prof. Dr. Alim Yıldız, Sivas Belediye Başkan Yardımcısı Ah-met Özaydın, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Musa Uzun, öğretim elemanları ve öğrenciler katıldı. Rektörümüz Prof. Dr. Alim Yıldız yaptığı açış konuşmasında, "İnsanlara İslam bilimlerinin gerçeğini tanıtmak, benlik duygularını olumsuz etkileyen yanlış yargılardan onları kurtarmak ve ferdin ehemmiyetine olan inancı kazandırmak amacıyla İslam Bilimi Tarihi araştırmalarına adanmış bir ömürdür Prof. Dr. Fuat Sezgin Hocamız. Öyle büyük bir otoritedir ki onu anmadan, onun hazırladığı eserlere bakmadan, bilim tarihiyle, İslam tarihiyle ilgili ortaya bir şeyler sunabilmek çok zordur. Bilim tarihinin en çalışkan, en birikimli bilim insanlarından biridir. İslam tarihine, İslam düşüncesine, İslami eserlere ve bilim dünyasına vermiş olduğu katkılarıyla bir medeniyet kâşifi, eşi bulunmaz bir değer ve ‘darbeler neden kötüdür’ sorusunun mücessem cevabıdır Prof. Dr. Sezgin. Bizim medeniyet ve kültürümüzde kültür, sanat ve beşerin, Yaratıcının her eserinde müşahede ettiği güzellikleri, çeşitli yol ve yöntemlerle ortaya koymasının vasıtasıdır. Bilgiyi hikmetle taçlandırıp irfana ulaştırmadıkça hiçbir şeyi yerli yerine oturtamayız." dedi. Konuşmanın ardından Rektör Yıldız, 93 yaşındaki Prof. Dr. Fuat Sezgin’e cübbe giydirdi. Daha sonra Sezgin katılımcılara ‘Arap İslam Tarihinden Bazı İzlenimler’ konulu ders verdi. Prof. Dr. Fuat Sezgin, “İnsanların bilgi tarihi ile ilgili verileri yazılı olarak kaydetme gayreti, politik tarihe olana nispetle tesadüflere ve keyfi değerlendirmelere göre çok geri zamanlarda oldu. İslam bilim tarihi yüksek ve kaliteli görüşleri yansıtır. Bunları burada sunamayacağım. Birçoğunu Arap-İslam tarihi adlı kitabımın bugüne kadar çıkmış olan 17. cildinde kaydetmeye çalıştım. Onu İstanbul’da Gülhane Parkı’nda İslam Tarihi Araştırmaları Vakfı yayınları arasında bulabilirsiniz.” dedi. Prof. Dr. Sezgin “Bilimler tarihinin verilerini değerlendirmekte, yaşanılan zamanın etüt şartını gözden kaçırılmasının esas olması gerektiğini anladım ve henüz kitabımı yazma-ya başlamadan rastladığım Fransız Coğrafya tarihçisi Joseph Toussaint Renaud (1795-1867)’un şu sözleri beni çok etkilemişti. “Tesadüf teknik ve sanatın ilerlemesinde çok büyük bir rol oynamaz. İnsanlar buluşlarında devamlı bir şekilde birden bir sıçrayışla değil, adım adım hareket eder. Her zaman aynı hızda değil, fakat devamlı olarak insan icat etmez. Olanı ilerletir.” ifadelerine yer verdi. Konuşmasının sonunda Prof. Dr. Sezgin, “Benim 65 yıldır yaymaya çalıştığım Arap İslam bilimleri tarihi hemen hemen her gün beni hayata bağladı. İslam dünyasında büyük bir hızla ilerleyen bilimler MS. 8. yüzyıldan itibaren Fransa ve İngiltere’ye diğer taraftan 10 ve 11. yüzyıldan itibaren Sicilya’ya ve İtalya’ya 9. yüzyıldan itibaren Bizans’a ulaştılar. Avrupa-lılar teknik bilimleri diğer bilimlere nazaran daha kolay anlıyor ve alabiliyorlardı. Bu anlam-da onlar 16. yüzyılda bazı yönlerde Müslümanlara ulaşmaya hatta onları geçmeye başladılar.” ifadelerini kullandı. Programın sonunda Rektörümüz ve Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Musa Duman, Prof. Dr. Fuat Sezgin’e tezhipli bir tablo hediye ettiler. 2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı kapsamında Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Merkezî Kütüphanesi’ne Prof. Dr. Fuat Sezgin’in ismi verildi. Ayrıca Üniversitemiz Rektörlüğü tarafından düzenlenen 5’inci Hazan Şiir Dinletisi Sezgin anısına ithaf edilmiştir. 2019 yılının Haziran ayı içerisinde ise Üniversitemiz Rektörlüğü öncülüğünde ve İlahiyat Fakültesi Dekanlığınca ile Sivas Merkez Ulu Cami’de merhum Prof. Dr. Sezgin için Kur’an-ı Kerim tilaveti ve Mevlid-i Şerif programı gerçekleştirilmiştir. Son olarak üniversitemiz rektörlüğü tarafından desteklenen ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi tarafından yayımlanan Cumhuriyet İlahiyat Dergisi’nin 23. Cilt 3. Sayısı (Felsefe ve Din Bilimleri Özel Sayısı) Prof. Dr. Fuat Sezgin anısına ithaf edilmiştir. Felsefe ve Din Bilimleri alanından birçok güncel ve ilgi çekici araştırmayı bir araya getirdiğimiz sayımızı sizlere sunmaktan heyecan ve mutluluk duyuyoruz. Bize emanet edi-len değerli çalışmaları uluslararası alana taşımak için geniş bir ekiple tüm gayretimizi gösterdiğimizi ifade etmek isteriz. Yeni sayımızda başta makale sahibi değerli bilim insanlarımıza, yayın, danışma ve hakem kurullarımıza, Rektörlüğümüz Basımevi personeline ve özellikle dergimizin yayın aşamasında yadsınmaz emekleri olan alan editörlerimiz Dr. Öğr. Üyesi Adem Çiftçi, Arş. Dr. Öğr. Üyesi Gör. Fatma Kurttekin, Arş. Gör. Maruf Çakır, Arş. Gör. Alper Ay, Arş. Gör. Esma Güneş, Gör. Bayram Ünce, Arş. Gör. Sena Kaplan, Arş. Gör. Gülistan Aktaş,Arş. Gör. Hamit Demir Arş. Gör. Merve Yetim, Arş. Gör. Rukiye Göğen, Arş. Gör. Ömer Faruk Özbek, Arş. Gör. Salime Bera Kemikli, Arş. Gör. Naim Yaman, Arş. Gör. Sema Tombul, Arş. Gör. Nurgül Akdoğan, Arş. Gör. Ayşe Mine Akar, Arş. Gör. İlknur Bahadır ile Arapça dil editörü Prof. Dr. Ömer Faruk Yavuz ve İngilizce dil kontrolü sorumluluğunu üstlenen alan editörlerimiz Dr. Miyase Yavuz Altıntaş, Uzm. Zeynep Yücedoğru, Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Ağılkaya Şahin, Dr. Metin Güven ve Dr. Kenan Tekin’e teşekkür ederiz. Dergimizin 23. Cilt 2. ve 3. Sayı (Özel Sayı)’larından itibaren Yazı İşleri Müdürü olarak Dr. Ahmet Çelik’in görevlendirildiğini bildirir kendisine yeni görevinde başarılar dileriz. Önceki sayılarımızda dergimizin Yazı İşleri Müdürlüğünü ifa eden Doç. Dr. Ali Yılmaz’a teşekkürlerimizi sunarız. 15 Haziran 2020’de yayınlanacak bir sonraki sayımız için makale kabul tarihlerinin yayın kurulumuz tarafından 1 Ocak- 15 Mart olarak değiştirildiğini hatırlatır çalışmalarınız-da kolaylıklar dileriz. (shrink)

Kitaplar, bir fikrin ve düşüncenin veya zihniyetin taşıyıcıları olduğu kadar, üretildikleri bağlama dair de bilgiler sunan kalıntılardır. Bir eserin yazma versiyonları söz konusu olduğunda, her bir nüshanın ayrı bir özgünlük değeri bulunmaktadır. Yazıma konu olan metin belki ortaktır ama yazma nüshalar; çoğaltan kişi, çoğaltılan yer ve zaman, çoğaltmada kullanılan yazı şekli, kâğıt türü gibi unsurlar bakımından kendilerine özgü nitelikler taşımaktadır. Eserin yazıldığı bağlam hakkında ilk elden bilgilerin sunulduğu bu kısımlara yansıyan içerik, bazen eserin tüm muhtevasından bile daha önemli olabilmektedir. Bu (...) yüzden de bazen her biri ayrı bir tarih vesikasına dönüşebilmektedir. ʿAlī b. Ötemiş b. Süleymān isimli fakat ʿAlā-i Aḫlāṭī olarak maruf bir Hanefî âlim tarafından istinsah edilen mecmūʿa bu bakımdan oldukça dikkat çekicidir. Mecmūʿa içerisinde Hanefî geleneğe dair çeşitli eserler yer almaktadır; ancak bunlardan daha önemli olan bu eserlerin nasıl ve nerede istinsah edildiğine dair müstensihin ferağ kayıtlarında verdiği bilgilerdir. Bu bilgilere bakıldığında, müstensihin muhtemelen Buhara kökenli olduğu ve Anadolu’ya gelip Ahlat’ı vatan edindiği görülmektedir. Artık Anadolu’da yaşamasına karşın, bir sebeple büyük Moğol istilasına maruz kalmasından on bir yıl önce Buhara’ya tekrar gitmiş, buradaki ilim meclislerinde bulunmuş ve önemsediği bazı eserleri istinsah edip yanında Ahlat’a getirmiştir. Bu mecmūʿa ise zamanla Kastamonu’ya kadar gelmiştir. Bu yazıda, söz konusu mecmūʿa nın ferağ kayıtlarında geçen bilgilerden hareketle ʿAlā-i Aḫlāṭī’nin hayat hikayesi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. (shrink)

Bu çalı ş mada Nuh b. Mustafa el-Konevi’nin “fethu'l-celil alâ abdihi'z-zelîl fî beyâni mâ verede fi'l-istihlâf fi'l-cümü'ati mine'l-ekâvil ” adlı risalesinin tahkikli çalı ş ması yapıldı. Büyük bir alim ve fakih olan müellifimiz zamanın Konya müftüsüdür. Mısır’a tabli ğ ve ilmi faaliyetlerini gerçekleçtirmek için hicret ettikten sonra orada vefat etmi ş tir. İ lmi alanlarda bir çok gayreti vardır. Özellikle fıkıh ve fıkıh usulü sahasında önemli eserlere imza atmı ş tır. Söz konusu bu risale, süleymaniye kütüphanesine ba ğ lı (...) veliyüddin Efendi kütüphanesinden elde edilen iki el yazması esas alınarak tahkik edilmi ş tir. “Fethu'l-celil alâ abdihi'z-zelîl fî beyâni mâ verede fi'l-istihlâf fi'l-cümü'ati mine'l-ekâvil” adlı risalesi Cuma günü hutbe okumak için birinin imam tarafından tayin edilme konusunu ele alır. Nitekim son dönem hanefi fakihlerinden İ bn Kemal Pa ş a, Molla Hüsrev, Hasen e ş - Ş ürünbülâlî gibi di ğ er bir ço ğ u bu konuda eser kaleme almı ş tır. Bu sahada telif edenlerden birisi de müellifimiz Nuh b. Mustafa el-Konevi’dir. Bu çalı ş masında, konu gere ğ i alimlerin görü ş lerini zikreder, kendisi ile ihtilafa dü ş en görü ş ü ilmi bir üslupla tartı ş arak analiz ettikten sonra tercih etti ğ i görü ş ü ortaya koyar. Sonuç olarak, hutbe ve namaz için ister özür olsun ister olmasın imamın cemaatten birini tayin etmesi meselesine cevaz verir. (shrink)

Education is a phenomenon that has existed from the early times of human beings, but it has recently become a scientific discipline. Until recently, there were no separate fields such as education, religious education, moral and value education. Therefore, their separation from each other as scientific disciplines is also a new phenomenon. In fact, in the historical process, education has a religious and moral character in itself, and these two have not seen independent from each other. Here religion has provided (...) meaningful goals and objectives to education, while morality constitutes one of the important aims of this education. Besides, the religious and moral character of education has also been significant in order to accrue a positive and balanced personality. For this reason, it is of great importance to understand how the modern concepts of education, religious education, and moral education have been dealt with in traditional education or in historical processes. Hārith al-Muhāsibī (d. 243/857), among the founding names of Ahl as-Sunnah theology and Sufism, was one of the early scholars who emphasized that the heart, mind (‘akl) and soul (nafs), forming the dynamic structure and the source for human’s positive and negative actions, should be educated in a certain measure and equilibrium, and who presented various concepts and terms in this direction. It seems that Muhāsibī refers to different concepts concerning the humans’ change and transformation, his education and training. In this respect, our study aims to deal with the concepts Muhāsibī used within education, religion and moral education in today’s terms and to reveal in which meanings he used these terms. It is also hoped that considering the concepts of education in the traditional and classical concept will make it easier to understand the current content of education, the changes and specialism it has experienced. The concepts that Muhāsibī dealt with on education, especially on decency (adab/ta’dīb), have a religious and moral theme in accordance with the general understanding of the period. Among the main concepts that Muhasibi includes are educating/teaching (ta‘līm/ta‘allum), instruction/teaching (dars/tadrīs), decency, purification (tathīr, ıslāh and tasfiya), and mucāhada. It seems that he doesn’t deal with the concepts such as tarbiyah, tahzīb, tazkiya and riyāzat at all or very little. Among them, Muhāsibī was especially interested in decency/adab, as it was handled in the context of Sufism, with a religious/moral view and mostly in the way of educating the soul. In addition, it is observed that other concepts are handled with a similar perspective. (shrink)